Andropauza (męskie klimakterium, zespół niedoboru androgenów) to naturalny proces zachodzący u mężczyzn w średnim wieku, związany z powolnym spadkiem poziomu testosteronu i innych hormonów androgenowych . Choć nie jest to tak gwałtowny proces, jak menopauza u kobiet, andropauza może wywoływać uciążliwe objawy somatyczne, psychiczne i seksualne, które znacząco wpływają na jakość życia.
Przyczyny i mechanizm powstania
Główną przyczyną andropauzy jest stopniowy spadek poziomu testosteronu – szacuje się, że hormon ten obniża się o około 1–1,4 % rocznie, począwszy od 30–35 roku życia . Spadek dotyczy szczególnie frakcji wolnego testosteronu oraz DHEA-S, której stężenie maleje o ok. 3 % rocznie . Równocześnie podwyższa się poziom SHBG, wiążącej testosteron, co ogranicza jego aktywną pulę.
Czynniki nasilające proces to:
- otyłość, nadwaga, insulinooporność;
- cukrzyca typu 2, nadciśnienie, choroby serca;
- stres, niedobór snu, używki (alkohol, papierosy);
- brak aktywności fizycznej oraz niezdrowa dieta.
Objawy andropauzy
- Objawy somatyczne
- Spadek masy i siły mięśniowej, osłabiona regeneracja
- Zwiększona tkanka tłuszczowa brzuszna, „man boobs”
- Zmniejszenie gęstości kości → ryzyko osteopenii/osteoporozy
- Bóle mięśniowo-stawowe, zawroty głowy, nadmierna potliwość, uderzenia gorąca
- Zmęczenie, osłabiona wydolność, problemy ze snem (bezsenność, zaburzenia snu REM)
- Objawy psychiczne
- Drażliwość, niepokój, stany depresyjne, huśtawki nastrojów
- Obniżenie koncentracji, pamięci krótkotrwałej, spadek motywacji i pewności siebie
- Objawy seksualne
- Spadek libido, brak wzwodów porannych, trudności seksualne
- Wydłużony czas osiągania orgazmu, zaburzenia erekcji
Diagnostyka andropauzy
- Wywiad i kwestionariusze – ADAM, AMS
- Badania laboratoryjne – oznaczenie testosteronu całkowitego i wolnego, SHBG, DHEA-S, morfologia, glukoza, profil lipidowy
- Badanie fizykalne – ocena gruczołu krokowego (per rectum), ocena owłosienia, masa mięśniowa
- Ewentualne dodatkowe badania: PSA, USG prostaty, badania endocrinologiczne
Leczenie andropauzy
- Zmiany stylu życia
- Regularna aktywność fizyczna (trening siłowy, aerobowy)
- Odpowiednia dieta (bogata w cynk, witaminę D, białko)
- Redukcja stresu, prawidłowy sen (7–8 godzin), unikanie używek
- Terapia hormonalna (HRT/TRT)
Stosowana u mężczyzn z potwierdzonym niedoborem testosteronu i nasilonymi objawami . Dostępne formy:- zastrzyki domięśniowe (co kilka tygodni)
- żele i plastry transdermalne
- preparaty stymulujące syntezę własnego testosteronu (np. GNRH)
- Przeciwwskazania: rak prostaty, sutka, ciężkie choroby serca, wątroby, nerek, niewyrównana epilepsja . Pacjent wymaga regularnej kontroli urologa/endokrynologa w czasie terapii – ocena PSA, hematokrytu, biochemii.
- Pomoc psychologiczna i terapia zaburzeń nastroju
Wspierająca rola psychologa czy psychiatry – terapia CBT, farmakoterapia przy depresji i lęku.
Życie z andropauzą – samopomoc i profilaktyka
- Prowadzenie aktywnego trybu życia – trening siłowy zwiększa wydzielanie testosteronu
- Sen i relaks pomagają ograniczyć stres i wspierają równowagę hormonalną
- Zbilansowana dieta z mikroelementami wspomaga układ hormonalny i kostny
- Regularne badania lekarskie – kontrola poziomu testosteronu i PSA – ułatwiają wczesną interwencję.
Podsumowanie
Andropauza to naturalny proces stopniowego spadku testosteronu, który może skutkować objawami psychofizycznymi obniżającymi jakość życia. Dzięki wczesnej diagnostyce – wywiadowi, badaniom hormonalnym – i kompleksowemu leczeniu (styl życia, TRT, wsparcie psychologiczne) możliwe jest znaczące złagodzenie dolegliwości. Kluczowe są regularne wizyty u specjalisty oraz holistyczne podejście do zdrowia.
